به گزارش
شستون، از ابتدای سال جدید میلادی حزب حاکم در کردستان عراق به طور جدی مساله برگزاری همه پرسی استقلال را مطرح کرده است. این در حالی است که بخش اعظم تمرکز سیاسی-امنیتی بغداد در ماه‌های اخیر بر عقب راندن داعش متمرکز بوده و طرح همه پرسی در آستانه انتخابات شورای استانی و پارلمانی، می‌تواند عراق را وارد یک چالش عمده جدید کند.
از این رو در شرایطی که انتظار می‌رود اربیل برای دفع کامل خطر تروریسم از عراق همسویی سیاست‌های خود را با دولت مرکزی تنظیم کند، اعلان برگزاری همه پرسی جدایی طلبی در راستای سنگ اندازی در مسیر استقرار صلح قابل تفسیر است.
در چند ماه گذشته ارتش عراق با همراهی نیروهای مردمی موفق شد شبه نظامیان داعش را از مناطقی که از سال 2015 در اختیار داشتند، خارج سازد تا جایی که امروز موصل آخرین مقر آنها در عراق تحت فشار عملیات‌های نظامی ارتش قرار گرفته و امید است در چند ماه آینده این منطقه نیز از دست تروریست‌ها آزاد شود.
در صورت تحقق این سناریو، عراق با عبور از یک بحران براندازنده و تجزیه طلب، می‌تواند با اتحاد سیاسی قدرتمندتر از قبل گام در مسیر توسعه اقتصادی و زیربنایی بگذارد. وجود یک عراق منسجم و باثبات که قادر خواهد بود از مرزهای خود محافظت کند، بدون شک در راستای سیاست‌های عربستان و رژیم صهیونیستی نخواهد بود.
ایران به عنوان مهمترین کشوری که در شرایط سخت جنگی به بغداد کمکهای مستشاری داده است، در این فرایند جایگاه قابل توجهی در سیاست خارجی عراق خواهد یافت. از این رو تحکیم و تقویت همکاری و پیوند تهران-بغداد در فضای پساداعش اصلی‌ترین نشانه شکست برای محور غربی و هم پیمانانش و همچنین تهدیدی برای راهبردهای آنها در منطقه به شمار می‌رود.
در این شرایط ایجاد یک بحران جدید و البته دامنه دار می‌تواند مانع از تمرکز بغداد بر گسترش مناسبات سیاسی و اقتصادی با تهران شود و از سویی امکان مداخله گری در تحولات عراق را مقدور می‌سازد. لذا طرح مجدد برگزاری همه پرسی جدایی کردستان از سوی مسعود بارزانی در وضعیت کنونی، در این رابطه قابل تحلیل است.
موضوع برگزاری همه پرسی استقلال شوک بزرگی به عراق وارد خواهد کرد و این هدفی است که آمریکا مدنظر دارند. زیرا اولین مساله در اجرای این طرح تعیین وضعیت کرکوک خواهد بود که اربیل پس از خارج شدن داعش از این منطقه به دنبال الحاق آن به منطقه کردستان است. از سوی دیگر اختلاف بر سر میدان‌های نفتی و خط لوله بندر جیهان ترکیه به دریای مدیترانه، مشکلات مربوط به آب دریاچه‌ها و رودخانه‌های مشترک و همچنین وضعیت اقلیت‌های قومی و مذهبی عراق را درگیر یک چالش طولانی و عمیق می‌کند.
بهم ریختگی سیاسی فرصتی برای آمریکا است تا حضور نظامی خود را با استفاده از ضعف بغداد قانونمند سازد. از این رو در ماه‌های گذشته شاهد هستیم که واشنگتن تحرکات نظامی‌اش را در برخی مناطق عراق گسترش داده و از شدت یافتن عملیات علیه داعش به بهانه‌های مختلف جلوگیری می‌کند. ضمن آنکه ایجاد بحران مذکور، آمریکا را نسبت به امکان مدیریت سیاسی تحولات عراق امیدوار می‌سازد.
طرح آشتی ملی در روزهای منتهی به انتخابات پارلمانی در همین راستا صورت گرفته تا مقامات کاخ سفید بتوانند از این روش چهره‌های مورد نظر خود را وارد میدان سیاسی عراق کنند.
بر این اساس مسعود بارزانی با این امید که طرح برگزاری رفراندم بازی دو سر برد برای او خواهد بود، مجدداً آن را به صورت جدی دنبال می‌کند. بارزانی از سال 2005 در قدرت است و ادامه حکومت او از سال 2013 تنها پس از رایزنی‌های گسترده میان احزاب و به عنوان یک دوره اضطراری مورد قبول واقع شد. لذا وجود هرگونه تهدید و یا طرح‌های بزرگی مانند همه پرسی می‌تواند توجه گروه‌ها و مردم کردستان را از بحث اصلی دور کند. در این شرایط وجود یک چهره با تجربه برای روزهای چانه زنی با بغداد تداوم حکومت بارزانی را توجیه خواهد کرد.
از طرفی دیگر بارزانی با عنوان کردن این مساله حمایت آمریکا را جلب خواهد کرد. زیرا آشفتگی سیاسی اصلی‌ترین خواسته واشنگتن در منطقه است. کسب همراهی آمریکا برای شخص بارزانی که با مخالفان زیادی در کردستان مواجه است می‌تواند زمینه ساز تداوم حکومت وی باشد. این موضوع می‌تواند به شکل منوط کردن ارسال کمکهای مالی و نظامی به اربیل به در قدرت بودن بارزانی بروز یابد.
در کنار این مسائل بارزانی می‌تواند با تهدید بغداد به انجام همه پرسی، سهم خود را از بودجه عمومی افزایش دهد، به یک توافق جدید نفتی برسد و روشن شدن وضعیت الحاق شنگال را به کردستان تسریع کند.
اما واقعیت امر آن است که در میان احزاب کردستان نیز بر سر بحث همه پرسی اختلاف است. از جمله آنکه در داخل حزب گوران (تغییر) در خصوص زمان و شرایط تفاوت دیدگاه با بارزانی وجود دارد. ضمن آنکه آنها بر این باورند موضوع مذکور تاکتیک فرار رو به جلو بارزانی محسوب می‌شود و این امری نیست که احزاب و مردم اقلیم به راحتی از کنارش عبور کنند. اهمیت این مساله زمانی روشن‌تر می‌شود که تاکتیک بارزانی به برخورد جدی ترکیه و ایران با اربیل منجر شود.
جمهوری اسلامی ایران بارها از مراجع رسمی دیپلماتیک اعلام کرده که با هرگونه تجزیه طلبی عراق مخالف است و از تمامیت ارضی این کشور حمایت می‌کند. رویکرد کشورمان در کمک به بغداد برای مبارزه با تروریسم در دو سال گذشته نیز موید این مطلب است.
ترکیه هم به دلیل احساس خطر از سوی کردهای همجوار کردستان عراق، با سیاست‌های تجزیه طلبانه اربیل مخالفت جدی دارد. از همین رو در اواسط فروردین سال جاری به دنبال افراشته شدن پرچم کردستان در استان کرکوک، رجب طیب اردوغان ضمن درخواست برای پایین آوردن این پرچم هشدار داد، خودداری از انجام این کار به روابط کردها با ترکیه لطمه وارد خواهد کرد.
وابستگی کردستان عراق به درآمدهای نفتی و نقشی که ترکیه در صدور آن به دریای مدیترانه ایفا می‌کند گویای اهمیت حفظ مناسبات دوستانه اربیل با آنکارا است. لذا برداشتن گام در مسیر تحقق همه پرسی می‌تواند به طور کلی آینده اقلیم را با خطر جدی روبرو سازد.
نکته پایانی و مهمتر آنکه برگزاری همه پرسی طبق قوانین بین‌المللی تنها با کسب رضایت دولت مرکزی باید صورت گیرد؛ تجربه‌ای که در همه پرسی اسکاتلند و کاتالونیا شاهد بودیم. لذا برگزاری رفراندوم بدون مجوز بغداد غیرقانونی و غیرقابل استناد خواهد بود و قابل پیش بینی است که در صورت اجرای این امر غیرقانونی، تنها کشورهایی آن را به رسمیت خواهند شناخت که درصدد برهم زدن مرزها، ثبات و امنیت خاورمیانه هستند.
منبع: تسنیم
