وقتی عربستان وسیله نجات شرکت‌های ورشکسته آمریکایی می‌شود

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از روزنامه لبنانی الاخبار، شاید سفر اخیر دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا به عربستان که در ماه می گذشته صورت گرفت ، پیش از این که در جزییات قراردادهای امضا شده در آن زمان میان واشنگتن و ریاض مورد توجه قرار گیرد، تحت تأثیر مواضع و آمار و ارقام قرار گرفت. قرادادهایی که ارزش آنها بالغ بر 480 میلیارد دلار برآورد شده است. این قراردادها شامل قرارداد در بخش انرژی، تسلیحات و املاک می شود، اما چیزی که قابل توجه بود ، اعلام عربستان مبنی بر بازکردن درهای این کشور به روی شرکت‌های آمریکایی بود که بر اساس مجوزهایی که صادر می شود، بدون قید و بندهای رایج برای شرکت‌های خارجی، در این کشور مشغول کار شوند.
علی مراد تحلیلگر مسائل منطقه‌ای در این مقاله می‌نویسد که بسیاری از سعودی‌ها در اسامی شرکت‌هایی که در بیانیه توافق همکاری بین هیئت عمومی سرمایه‌گذاری عربستان و اتاق تجاری آمریکا در تاریخ 20 می گذشته به امضا رسید، دقت کردند. امضای این قرارداد در کنفرانس رؤسای اجرایی سعودی و آمریکایی در ریاض پایتخت عربستان انجام شد. ماهیت 23 شرکت آمریکایی که موفق به دریافت مجوز سرمایه‌گذاری به میزان 100درصد در عربستان شدند، لیست متنوعی را شامل می‌شود که کاربران سعودی زمینه‌های تخصصی هر یک از این شرکت‌ها را بررسی کردند.
شرکت مکنزی یکی از شرکت‌هایی است که این مجوز را دریافت کرده است. این شرکت از سال‌ها پیش در عربستان فعالیت داشته و ریاست شاخه آن بر عهده غسان الکبسی است. وی فارغ‌التحصیل دانشگاه هاروارد است و همین فرد است که پروژه محمد بن سلمان ولیعهد عربستان تحت عنوان چشم‌انداز 2030 را طراحی کرده است.
مکنزی که راه حل‌هایی در زمینه مشاوره‌های کاری به شرکت‌ها و دولت‌ها ارائه می‌دهد، در دسامبر سال 2015  گزارشی منتشر کرده و در آن از ضرورت حتمی عربستان برای کنار گذاشتن وابستگی به نفت و ایجاد تنوع در منابع درآمدهای این کشور از طریق سرمایه‌گذاری‌های گسترده تأکید کرد. کسانی که چشم‌انداز بن سلمان که در آوریل 2016 اعلام شد را مطالعه کرده‌اند ، به این نتیجه رسیدند که این چشم‌انداز نسخه‌ای از گزارش شرکت مکنزی است که پنج ماه پیش از آن منتشر شده بود.
چیزی که در گزارش شرکت مکنزی و چشم‌انداز 2030 عربستان به صورت محتوایی قابل مشاهده است، ایده جذب شرکت‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری در عربستان است. به نظر می‌رسد سهم اصلی از مجوزهای صادر شده برای شرکت‌های خارجی تاکنون به آمریکایی‌ها رسیده است. هم‌زمان با صدور مجوز برای شرکت‌های آمریکایی، وزارت تجارت و سرمایه‌گذاری عربستان اعلام کرد که یکی از شرایط اعطای مجوز به شرکت‌ها برای سرمایه گذاری خارجی به میزان 100 درصد این است که شرکت‌های مذکور متعهد شوند حدود 30 درصد از کادر و کارمندان خود را از سعودی‌ها جذب کنند و مناصب عالی شغلی در این شرکت‌ها دست کم طی پنج سال اولیه آغاز به کار، در اختیار شخصیت‌های سعودی قرار بگیرد.
البته وزارت تجارت عربستان هیچ تضمینی برای پایبندی شرکت‌ها به شرایط مذکور مشخص نکرد و مجازاتی نیز در شرایط مخالفت با این شرط تعیین نکرد. علاوه بر این که استثنائات نیز به ویژه در زمانی که مربوط به تسهیل عملکرد آمریکایی‌ها در عربستان باشد ، حاضر خواهد بود.
سابقه سعودی‌ها در نجات دادن شرکت‌های آمریکایی
حاکمان سعودی از سال 1970 تا سال 1995میلادی پنج طرح  اقتصادی پنج ساله را اجرا کردند که آمریکایی‌ها برای آن‌ها تهیه کرده بودند. تمامی این طرح‌ها و برنامه‌ها شعارهای جذابی را با خود همراه داشته و قرار بود عربستان را به دولتی صنعتی تعطیل کند که تنها بر پایه درآمدهای نفتی اداره نشود. طبعاً تمامی این طرح‌ها شکست خورد و ریاض نتوانست از وابستگی به نفت رها شود و درآمدهای نفتی خود را در عرصه‌های متنوع اقتصادی سرمایه‌گذاری کند. بلکه برعکسی سیاستی ربوی را در پیش گرفته به مرور زمان با کاهش قیمت جهانی نفت باعث کسری بودجه این کشور شد. نمونه این اتفاقات را می‌توان در اواخر سال 2014 مشاهده کرد.
در سال 1974 آمریکایی‌ها تدوین طرح 5 ساله دوم عربستان را آغاز کردند که از سال 1975 تا1980 به اجرا گذاشته شد. واشنگتن در آن زمان وعده داده بود که کشور صحرایی عربستان را به یک دولت مدرن صنعتی تبدیل کند. آمریکا برای این منظور142 میلیارد دلار هزینه از پول سعودی ها پیش بینی کرد، ولی در آغاز اجرایی شدن این طرح ، هزینه‌ها به 180 میلیارد دلار افزایش پیدا کرد.
استیون امرسون در تشریح این طرح می‌گوید: هزاران صفحه مطلب نوشته شد که وزن آنها بالغ بر 200 پوند بود. حجم بودجه هزینه شده برای این طرح به اندازه سه و نیم برابر حجم بودجه برنامه فضایی آپولو آمریکا بود که در نتیجه آن 6 موشک به فضا فرستاده شد و 6 مورد فرود در سطح کره ماه ثبت گردید.
در آن زمان شرکت آمریکایی SRI International  که خدمات مشاوره‌ای به وزارت جنگ آمریکا و شرکت‌های چند ملیتی  ارائه می‌کرد ، مأمور تدوین این طرح و نظارت بر قراردادهای آن با شرکت‌های اجرایی شد. شورای اداری شرکت مذکور در آن زمان شامل شخصیت‌های قابل توجهی می‌شود که ازجمله آنها می‌توان به الدن کلوسن رئیس "بانک آف آمریکا"  اشاره کرد که بعدها رئیس بانک جهانی شد.
آلبرت کیسی رئیس شرکت امریکن ایر لاینز و جورج شولتز رئیس شرکت بیکتل که بعدها وزیر خارجه آمریکا شد و دیگران در این شرکت حضور داشتند. شرکت مزبور طرح 5 ساله اول سعودی‌ها را تنها با بودجه 9.2 میلیارد دلار در سال 1968 تدوین کرده بود، اما با گستردگی و حجم بالایی که طرح پنج ساله دوم داشت، این شرکت 50 کارمند را مأمور کرد تا تنها به پیگیری نوشته‌های این طرح بپردازند. اجرای این طرح 500 هزار کارگر و نیروی فنی و مدیر در کشورهای مختلف جهان نیاز داشت.
در آگوست 1975 این شرکت آمریکایی با دولت عربستان قراردادی را امضا کرد که به موجب آن ریاض 6.4 میلیارد دلار به این شرکت داد . سخاوتمندی سعودی‌ها تا این حد بود که ویلسون هاروود نماینده شرکت در خاورمیانه تأکید کرد که هیچ محدودیتی در سرمایه گذاری وجود ندارد،... بودجه به صورت نامحدود است. با آغاز سال 1977 حجم قراردادهای شرکت SRI در دو منطقه خاورمیانه و جنوب شرق آسیا به میزان 45 درصد افزایش پیدا کرد. این کشور قراردادهایی نیز با کویت و امارات متحده عربی برای کمک به آنها در روند هزینه کرد پول های آنها منعقد کرده بود.
قرارداد شرکت آمریکایی SRI با ریاض باعث افزایش قراردادهای مشورتی از نوع دوم با شرکت‌های چندملیتی آمریکایی شد. در آگوست 1974 شرکت ساخت و ساز و مهندسی مدنی بیکتل متعهد به تأسیس بزرگترین فرودگاه عربستان در ریاض شد که بعدها با به قدرت رسیدن ملک خالد در عربستان در سال 1974 به نام وی نام‌گذاری شد. رقم این قرارداد بالغ بر 3.4 میلیارد دلار بود. البته این اولین قرارداد شرکت بیکتل در عربستان نبود و پیش از آن نیز شرکت مذکور قرارداد لوله‌گذاری تابلاین را در سال 1947 انجام داده بود که نفت عربستان سعودی را از منطقه شرقی این کشور به بندر صیدا در جنوب لبنان منتقل می‌کرد.
بنا بر اعلام کارشناسان آمریکایی مناسبات مستحکم بین مدیران بیکتل و سازمان‌های جاسوسی آمریکا و وزارت خارجه این کشور در دهه 50 تا 60 قرن گذشته میلادی باعث شد شرکت مذکور به یکی از بازوهای قوی دولت آمریکا در خاورمیانه تبدیل شود. تا جایی که دو تن از رؤسای سیا یعنی جان ماکون و ریچارد هلمز بعلاوه بارکر هارت سفیر اسبق آمریکا در ریاض بعد از بازنشستگی از خدمات رسمی به عضویت این شرکت درآمدند. در سال 1975 شرکت مذکور بار دیگر برای تأسیس مجتمع پتروشیمی بزرگی در شهر الجبیل انتخاب شد که امروز تحت عنوان شهر صنعتی الجبیل شناخته می‌شود. این شرکت برای انجام پروژه مذکور قراردادی بالغ بر 9 میلیارد دلار با عربستان امضا کرد.
محمد بن سلمان و بازگشت قراردادهای نجومی با شرکت‌های آمریکایی
دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در تبلیغات انتخاباتی خود وعده افزایش شغل و بازگرداندن سرمایه‌گذاری‌های آمریکا یا سود ناشی از آن به داخل این کشور را داده بود. وی بعد از پیروزی در انتخابات ، یک هفته نگذشته بود که در حساب شخصی خود در توئیتر و در کنفرانس مطبوعاتی از حجم شغل‌هایی که برای آمریکا ایجاد کرده و بالا رفتن شاخص اشتغال در این کشور صحبت کرد. شاید وقاحت آمیزترین سخنی که در این میان از دهان ترامپ خارج شد ، در جریان سفر به ریاض در ماه می گذشته بود که در کنار محمد بن نایف ولیعهد مخلوع عربستان ایستاد و گفت: «از دولت عربستان برای سرمایه‌گذاری‌های گسترده است تشکر می‌کنم... شغل، شغل، شغل»
شرکت‌های آمریکایی 23 گانه‌ای که مجوز فعالیت آنها در عربستان صادر شده بود ، آخرین موارد اعلام شده نبود . بلکه بر اساس چشم ‌انداز محمد بن سلمان بخش‌های دیگری نیز نیازمند شرکت‌های خارجی و به ویژه آمریکایی هستند. حدود یک و نیم سال پیش بن سلمان چندین تصمیم را اتخاذ کرد که از محتوای آن می توان ماهیت تحولات بعد از سفر ترامپ به عربستان را متوجه شد.
از جمله این تحولات دستور دادن به تخریب پنج روستای اطراف مکه به بهانه ساخت و ساز بدون مجوز بود. زمین‌های این منطقه در آینده و هم‌زمان با آغاز پروژه‌های بزرگ ساخت و ساز که ولیعهد کنونی عربستان در راستای طرح توسعه‌طلبانه خود در اطراف مکه مکرمه دارد، آینده درخشانی خواهند داشت. محمد بن سلمان این طرح‌ها را برای افزایش قدرت عربستان جهت دریافت زایر بیشتر در مراسم حج و عمره و در نتیجه افزایش درآمدهای این کشور ارائه کرده است، اما شرکت‌های آمریکایی بیشترین سهم و پول از ساخت و ساز در این مناطق را به خود اختصاص می‌دهند.  
منطقه شرق عربستان که چاه‌های نفتی این کشور در آنجا است، بخش مهمی در دیدگاه محمد بن سلمان است و بعید نیست که منطقه اطراف بندر رأس تنوره (بزرگ‌ترین بندر نفتی در منطقه) در استان الشرقیه نقطه تمرکز ولیعهد عربستان در این مرحله و در دوره نزدیک شدن به دوره پذیره ‌نویسی سهام شرکت ارامکو در سال آینده باشد.
شاید بتوان گفت یکی از اهداف اساسی عملیات نظامی در منطقه شیعه ‌نشین العوامیه و اطراف آن در راستای آماده‌سازی منطقه برای حضور شرکت‌های خارجی و به ‌ویژه آمریکایی است که با تأسیسات و کارخانه‌های خود به جای ساکنان اصلی منطقه حضور پیدا کنند و بر روند سرمایه‌گذاری‌ها در شرکت آرامکو نظارت داشته باشند.
بر کسی پوشیده نیست که مجموعه تصفیه ‌حساب‌هایی که محمد بن سلمان با شرکت‌های املاک بزرگ این کشور از جمله مجموعه بن لادن و سعودی اوجیه طی دو سال گذشته انجام داده نیز می‌تواند به عنوان زمینه‌سازی برای آغاز عملیات تعهد شرکت‌های آمریکایی برای جایگزینی در بازار سهام عربستان تلقی شود. در بخش بهداشتی نیز موضوعی که مورد توجه قرار دارد تحت فشار گذاشتن درمانگاه‌ها و بیمارستان‌های خصوصی و جلوگیری از پرداخت حقوق آنها از خزانه دولت است که باعث ایجاد بحران در حقوق و بدهی مالکان آنها شده و آنها را مجبور کرده بیمارستان‌ها را به دولت بفروشند.
این در حالی است که بیمارستانهایی که تحت مالکیت دولت سعودی قرار دارند، براساس چشم‌انداز بن‌سلمان به بخش خصوصی واگذار خواهد شد. این بدان معنا است که شرکت‌های خارجی و به ویژه آمریکایی به عربستان خواهند آمد تا در این بخش حیاتی نیز سرمایه گذاری کنند.
تمامی این اقدامات در چارچوب چشم‌انداز 2030 تنها در یک رویکرد قدم برمی‌دارد و آن این است که ریاض سعی دارد بار دیگر درهای عربستان را به روی شرکت‌های آمریکایی باز کند تا این شرکت‌ها سود کلان خود را ببرند  و اقتصاد آمریکا را تقویت کنند. در این شرایط باید غیر از رسیدن بن سلمان به تخت پادشاهی ، چه چیزی گیر عربستان می‌آید؟ به نظر می‌رسد هم‌زمان با ادامه مسیر شکست های عربستان و احساس خطر بیش از پیش ریاض مبنایی که در تعامل این کشور با آمریکا دنبال می کند، همان اظهارات صریح ترامپ است که بارها تأکید کرده: شما باید برای ادامه حمایت ما، هزینه‌های این حمایت را بپردازید.
عربستان چگونه شرکت‌های آمریکایی را از ورشکستگی نجات می‌دهد
عربستان طی دوره گذشته ضمن عقد قرارداد با برخی شرکت‌های آمریکایی باعث شده تا تعدادی از این شرکت‌ها که به علت بحران به رکود اقتصادی آمریکا در نیمه های دهه 70 قرن گذشته در آستانه ورشکستگی قرار داشتند ، نجات پیدا کنند. شرکت ایلیوت در ایالت پنسیلوانیای آمریکا موفق به عقد قرارداد تأمین 52 پمپ گاز به مساحت 100 تن با ریاض شد که عربستان برای برنامه تجمیع گاز خود به آن نیاز داشت.
از آنجا که شرکت مذکور نیروی انسانی کافی برای اجرای این قرارداد را نداشت ، جذب نیروهای خود را به میزان 40 درصد افزایش داد و برای تأمین مواد لازم در قرارداد به شرکت‌های کوچک در این ایالت تکیه کرد تا بتواند پمپ‌ها را تولید کند. این موضوع باعث شد چرخه اقتصادی شرکت به حرکت درآید و ده‌ها میلیون دلار به خزینه شرکت واریز شود.
شرکت آمریکایی دیگر که در آستانه ورشکستگی قرار داشت ، شرکت جای ای جونز بود در کارولینا بود. سعودی ها با عقد قراردادی به ارزش 375 میلیون دلار برای تأمین سیمان و آهن مورد نیاز شرکت‌های ساخت و ساز خود ، باعث نجات این شرکت شد. جورج ترنر معاون رئیس شرکت در کنفرانسی مطبوعاتی در سال 1977 تاکید کرد: ما از 37 ایالت آمریکا سیمان و مصالح ساختمانی به ارزش 100 میلیون دلار وارد کردیم. تمام مواردی که برای احداث ساختمان‌ها نیاز است، به صورت انحصاری از آمریکا وارد شده است.
منبع: تسنیم

چهارشنبه ۲۵ مرداد ۱۳۹۶ ساعت ۰۹:۰۱